KONIE I KUCE

                                       

Przodkami koni orientalnych, od których pochodzą konie gorącokrwiste, były prawdopodobnie koń Przewalskiego i tarpan; konie zimnokrwiste pochodzą natomiast od konia leśnego z Północnej Europy. Koń Przewalskiego jest obecnie jedynym przedstawicielem gatunku koni dzikich. Rasa konik polski wykazuje bardzo duże podobieństwo do tarpana, lecz nie jest genetycznie tą samą rasą (chociaż poza Polską koniki polskie bywają określane mianem tarpan)^[4]. W styczniu 2007 zespół naukowców z Massachusetts Institute of Technology i Uniwersytetu Harvarda poinformował, że stworzył wstępną mapę genomu konia. 

Niegdyś najpopularniejsze zwierzę pociągowe, następnie wyparte przez maszyny (zob. traktor, kombajn). Dziś używany w celach rekreacyjnych i sportowych, jako zwierzę pociągowe – jedynie w biedniejszych gospodarstwach i niekiedy w leśnictwie (zrywka drewna). Przeciętna długość życia koni wynosi 25-30 lat. Wysokość konia mierzy się w kłębie specjalną laską zoometryczną.Konie charakteryzują się wielką różnorodnością umaszczeń, które w większości przypadków nie są cechą rasową. Wyjątkami od tej reguły są rasy: haflinger (umaszczenie kasztanowate z konopiastą grzywą i ogonem), appaloosa (umaszczenie tarantowate), konik polski (umaszczenie myszate), palomino (umaszczenie izabelowate), fiording (umaszczenie bułane) oraz koń fryzyjski(umaszczenie kare, jedyną możliwą odmianą jest mała gwiazdka na czole), albino (umaszczenie białe).

Appaloosa należą do koni o maści leopard. Są to wszystkie ubarwienia koni, na których widać kropki. Jednym z rzadszych rodzajów leopard jest snowflake, jasne kropki na ciemnej powierzchni.

Ciekawe kolory sierści charakteryzują także Quarter horse, m.in. buckskin: sierść beżowa, grzywa ciemna, paint indiana: nieregularne plamy różnych kolorów. Istnieje też silver dapple: czekoladowo-szara sierść z srebrną grzywą i ogonem.Wśród naturalnych chodów konia rozróżnia się (w kolejności według prędkości):

Kłus wyciągnięty w wykonaniu siwego ogiera rasy andaluzyjskiej

stęp –

chód czterotaktowy; koń stawia nogi w kolejności: lewa tylna, lewa przednia, prawa tylna, prawa przednia. Rodzaje stępa: swobodny, pośredni, wyciągnięty.

kłus –

chód dwutaktowy, koń stawia dwie nogi po przekątnej (prawa przednia i lewa tylna, lewa przednia i prawa tylna). Rodzaje kłusa: roboczy, pośredni, zebrany, wyciągnięty. Z punktu widzenia jeźdźca w rekreacji wyróżniamy: kłus anglezowany, ćwiczebny (pełny siad) lub w półsiadzie. Kłusaki mają również kłus szybki, który u innych koni nazywamy już galopem. W jeździe rekreacyjnej oraz sportowej jeździec anglezując, powinien podnosić się z siodła w momencie, gdy koń stawia przednią, zewnętrzną nogę. W konkursach ujeżdżeniowych na czworobokuod klasy P stosuje się tylko kłus ćwiczebny.

galop –

trzytaktowy chód konia (źle ułożone konie czasem galopują czterotaktem), koń stawia najpierw nogę tylną, potem dwie nogi po przekątnej, a następnie przednią prowadzącą – w zależności więc od tego, która noga stawiana jest jako ostatnia, rozróżnia się galop na lewą i prawą nogę. Rodzaje galopu: roboczy, pośredni, zebrany i wyciągnięty. Można galopować w półsiadzie lub w pełnym siadzie. Koń powinien galopować na tę samą nogę, w którym kierunku idzie (w lewo – na lewą, w prawo – na prawą). Jeśli tak nie jest, a jest to zamierzone, mówi się, że jeździec prowadzi konia kontrgalopem. Jazda kontrgalopem jest trudnym technicznie elementem, bowiem utrudnia koniowi zachowanie równowagi. Jeśli kontrgalop nie był zamierzony to nazywamy go galopem fałszywym.

Cwał – na podstawie 16 zdjęć Eadwearda Muybridgea z 1887 roku

Cwał –

jest najszybszym rodzajem chodu. Koń stawia nogi w kolejności: lewa tylna, prawa tylna, lewa przednia, prawa przednia, lub odwrotnie, po czym następuje faza lotu (na animacji).

Ten chód jest używany w wyścigach konnych.

Oprócz tych podstawowych chodów konia wyróżnia się jeszcze:

• dwutaktowy inochód (koń stawia nogi w kolejności: prawa przednia z prawą tylną, a następnie lewa przednia z lewą tylną),
• trucht pośredni między stępem a kłusem,
• amble pośredni między stępem a inochodem (do tej grupy należy np. tolt).

Istnieje również wiele chodów sztucznych, czyli wyuczonych przez człowieka np. piaff, pasaż czy stęp hiszpański.

Każdy z wymienionych powyżej chodów ma dwa rodzaje (tempa): szybki i wolny, i można w nim wprowadzać modyfikacje, takie jak skracanie czy wydłużanie kroku.

Kuce – niewielkie konie o wysokości w kłębie nieprzekraczającej 148 cm (149 cm przy mierzeniu konia w podkowach). Kuce wykazują zwykle właściwości swych dziko żyjących przodków, m.in. żywotność. Użytkowane są jako konie wszechstronne. Przy pracy odznaczają się wysoką wydajnością^[1]. W Europie i Ameryce Północnej kuce wykorzystuje się przede wszystkim do jazdydla dzieci i młodzieży oraz hipoterapii. Poza tym, kuce pracują przy transporcie lekkich ładunków, w cyrku, w rekreacji jeździeckiej oraz rajdach konnych.

Przykłady ras kuców[edytuj | edytuj kod]

Grupa kuców obejmuje wiele ras koni, m.in.:

• konik polski
• koń huculski
• kuc Dartmoor
• kuc Exmoor
• falabella
• kuc gotlandzki (gotland)
• kuc islandzki (w rodzimej Islandii nazywany koniem)
• kuc szetlandzki
• kuc walijski
• kuc Fell
• kuc szkocki

• kuc felińskiKuc feliński - to polska populacja rasowa koni w typie kuca wierzchowego wyhodowanego w Lublinie przez pracowników Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie (dawniej Akademia Rolnicza w Lublinie). Nazwa rasy pochodzi od miejsca wyhodowania pierwszych przedstawicieli rasy - Gospodarstwa Doświadczalnego Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie - Felin.

• 
  
  Historia tej populacji rasowej jest bardzo krótka w kontekście zagadnienia hodowli koni, gdyż rozpoczęła się w 1973 roku wraz z narodzinami klaczy Gracja, która stała się protoplastką najbardziej znanej linii kuców felińskich. Założycielem rasy był zmarły 16 kwietnia 2012 roku prof. dr hab. Ewald Sasimowski.
  Ideą prac było stworzenie polskiej rasy wszechstronnego kuca o dużej przydatności wierzchowej, z predyspozycjami do uczestnictwa w rywalizacji sportowej. Wśród polskich ras koni brakowało takiej, która byłaby mała wzrostem, a jednocześnie miała cechy użytkowe koni szlachetnych.
  Autorami koncepcji hodowlanej był zespół pracowników Zakładu Hodowli Koni Wydziału Zootechnicznego Akademii Rolniczej w Lublinie (obecnie Katedra Hodowli i Użytkowania Koni Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie) pod kierownictwem profesora Ewalda Sasimowskiego. W latach 90. XX w. opiekę nad hodowlą przejął dr Ryszard Kolstrung, prof. UP, który sprawuje ją do chwili obecnej (2010), pełniąc również obowiązki Prezesa Koła Hodowców Kuców Felińskich (KHKF) przy Lubelskim Związku Hodowców Koni. KHKF gromadzi miłośników rasy, jest odpowiedzialne za opracowanie programu hodowlanego oraz komunikację z PZHK. Jest także organizatorem Przeglądów Hodowlanych i pokazów użytkowych.
  W obecnej chwili (2010) populacja kuców felińskich liczy ponad 800 koni.
  To kuc w typie wszechstronnie użytkowym o cechach konia szlachetnego (miniatura konia małopolskiego) - o szlachetnej sylwetce, o dość długich liniach i suchej konstytucji, poruszający się wydajnymi chodami, posiadający żywy temperament ale zrównoważony charakter, o predyspozycjach głównie wierzchowych, ale z cechami przydatności także do pracy w zaprzęgu. Typowy osobnik to koń o wzroście 125-136 cm. Jednak ze względu na stosunkowo niedługi czas istnienia tej populacji, jej historyczne uwarunkowania wśród uznanych kuców felińskich spotyka się także zwierzęta o wzroście pomiędzy 117 a 148 cm. Dopuszczalne są wszystkie maści.
  Kuc feliński jest wynikiem łączenia najlepszych cech polskich ras kuców prymitywnych z cechami użytkowymi koni ras szlachetnych obecnych w polskiej tradycji hodowlanej, przy niewielkim udziale kuców hodowli zagranicznej. Przedstawiciele tych ras, którzy zostali wykorzystani w hodowli kuców felińskich, wprowadzili do nowej populacji następujące cechy:
  konik polski - odporność na choroby, małe wymagania bytowe zgodne z polskimi warunkami środowiskowymi, wysoka rozrodczość;
  hucuł - wytrzymałość, przystosowanie do polskich warunków środowiskowych, umaszczenie srokate;
  koń czystej krwi arabskiej - suchość tkanki, uroda, efektywność i efektowność chodów, proporcje budowy ciała (sylwetka wpisana w kwadrat), wytrzymałość;
  koń małopolski - uroda, przystosowanie do polskich warunków środowiskowych, żywy temperament, uniwersalność użytkowa, umaszczenie srokate i tarantowate;
  kuc szetlandzki - niski wzrost, małe wymagania bytowe;
  kuc walijski - żywy temperament przy łagodnym charakterze, uroda, uniwersalność użytkowania, przydatność sportowa, umaszczenie izabelowate.
  Kuc feliński to koń mały wzrostem, lecz posiadający ogromny potencjał użytkowy. Idealnie sprawdza się w ekologicznych gospodarstwach rolnych gdzie pracuje jako koń roboczy. Pięknie prezentuje się w zaprzęgu wyjazdowym i dzielnie uczestniczy w zawodach w powożeniu. Służy swoim grzbietem niepełnosprawnym dzieciom podczas zajęć hipoterapeutycznych. Przede wszystkim jednak jest wspaniałym wierzchowcem dla dzieci, młodzieży, a także dla dorosłych, obecnym w wielu szkółkach jeździeckich na terenie całego kraju. Kuce felińskie są także jedną z najliczniej reprezentowanych ras w ogólnopolskich zawodach dla kuców i małych koni. Wielokrotnie przedstawiciele tej hodowli byli zdobywcami medali i tytułów mistrzowskich.
  
  Według oficjalnych przepisów Polskiego Związku Hodowców Koni, kuce felińskie nie są rasą, lecz populacją rasową.
  Pierwszym etapem uznania programu hodowlanego było wprowadzenie kuców felińskich do I Rejestru Małych Koni i Kuców, wydanego w 1995 roku, gdzie stanowiły one najliczniejszą grupę z udokumentowanym pochodzeniem. W kolejnej edycji Rejestru (rok 2003) kuce felińskie otrzymały osobny dział (dział III). W chwili obecnej trwają prace nad przygotowaniem III edycji Rkkm.
  Do Rejestru Kuców i Koni Małych w dziale III - kuce felińskie wpisuje się kuce (posiadające udokumentowane obustronnie pochodzenie), których przynajmniej jedno z rodziców jest kucem felińskim. W przypadku, gdy drugie jest innej rasy, musi być udowodnionym pochodzeniowo przedstawicielem ras wyjściowych tzn: czystej krwi arabskiej (oo), konika polskiego (kn), konia małopolskiego (m), kuca walijskiego (kuc wal.) lub ich pochodnych (np. arabokonik).
  Wpis dorosłych osobników do Rejestru dokonywany jest dopiero po uzyskaniu licencji hodowlanej na podstawie oceny pokroju i użytkowości tzn. dla klaczy minimum 70 punktów bonitacyjnych (w tym 13 za typ) oraz stwierdzona źrebność lub urodzone źrebię, dla ogierów minimum 75 pkt bonitacyjnych (w tym 13 za typ) i pozytywnie zaliczona próba użytkowości.
  Obecnie każde źrebię urodzone po minimum jednym z rodziców kucu felińskim, spełniające warunki wpisu do działu III Rejestru Kuców i Małych Koni, powinno mieć podane w paszporcie PZHK określenie rasowe „kuc feliński" podobnie jak jedno lub oboje z jego rodziców, a każdy hodowca ma prawo do upomnienia się o taki zapis.
  Priorytetem działania Koła Hodowców Kuców Felińskich jest uzyskanie dla tej populacji miana rasy polskiej oraz opracowanie i wydanie księgi stadnej. Kuc szetlandzki – rasa koni zaliczanych do kuców, pochodząca z Wysp Szetlandzkich. Jest to jedna z najmniejszych ras występujących obecnie kuców – ich niski wzrost jest wynikiem naturalnego procesu skarłowacenia. W 1890 roku założono pierwszą księgę stadną. Na skutek działalności człowieka kuce szetlandzkie, występujące początkowo jedynie na Szetlandach, rozprzestrzeniły się na cały świat^[1]. Jedyna w Polsce stadnina kuców szetlandzkich znajduje się w Imnie pod Golczewem^[2]. Rasa ta wywodzi się prawdopodobnie od prehistorycznych form kuca, które skarłowaciały w krańcowo surowych warunkach klimatycznych^[1]. Charakterystyczna dla kucówszetlandzkich jest ich wytrzymałość, długowieczność, upartość i łagodność.Nikt dokładnie nie wie, jak i kiedy powstała ta rasa. Pierwsze znaleziska na Wyspach Szetlandzkich (archipelag na Oceanie Atlantyckim, około 200 km na północ od wybrzeży Wielkiej Brytanii) pochodzą z 500 roku p.n.e. Wiadomo, że aż do dzisiaj rasa ta pozostała praktycznie niezmieniona. Jedynie około 1000 lat temu mogło dojść do krzyżówki z nieistniejącym już kucem norweskim. W 1890 roku kucowi szetlandzkiemu założono w Anglii księgę stadną. Od tamtej pory prowadzona jest hodowla w czystości rasy. W XIX wieku kuce szetlandzkie wykorzystywano do pracy w angielskich kopalniach, obecnie świetnie nadają się do małych bryczek i dziecięcej jazdy wierzchem^[3].Konik polski – polska rasa konia późno dojrzewającego (3–5 lat) w typie kuca, długowiecznego, odpornego na choroby i trudne warunki utrzymania. Koniki polskie mają twardy róg kopytowy, pozwalający pracować niepodkutym na twardym podłożu.Dzikimi przodkami koników polskich były tarpany, podobne do odkrytych w Azji przez rosyjskiego badacza Nikołaja Przewalskiegow 1876 roku koni Przewalskiego. Zamieszkiwały one do końca XVII wieku lesiste obszary wschodniej Polski, Litwy i Prus. W okolicach Puszczy Białowieskiej przetrwały do 1780 roku, kiedy to zostały odłowione i umieszczone w zwierzyńcu hrabiów Zamoyskich koło Biłgoraja. Około 1806 roku, z powodu panującej biedy, zostały one rozdane okolicznym chłopom. W 1914 roku Jan Grabowski i Stanisław Schuch opisali małe chłopskie myszate koniki z okolic Biłgoraja^[1].
  "Pierwsze próby prowadzenia zorganizowanej hodowli koni prymitywnych, nazwanych konikami polskimi, zostały podjęte w Polsce w 1923 roku, w Państwowej Stadninie Koni w Janowie Podlaskim i w 1928 roku w Folwarku Dworzyszcze, należącym do Liceum Krzemienieckiego"^[1].
  Profesor Tadeusz Vetulani wprowadził nazwę "konik polski", wysunął także hipotezę o istnieniu odmiany leśnej tarpana. Dzięki jego staraniom zaczęto odtwarzać konika o typowych dla tarpana cechach w warunkach rezerwatowych w Puszczy Białowieskiej^[1]. We wrześniu 1939 roku stado liczyło 40 sztuk. W okresie II wojny światowej Niemcy zrabowali konie i wywieźli je do Rzeszy na potrzeby badań prowadzonych przez naukowców niemieckich^[2].
  Po zakończeniu wojny rozpoczęto odbudowę hodowli z udziałem nielicznych koników rozproszonych po kraju i rewindykowanych z Niemiec (poza stadem białowieskim). W roku 1949 uruchomiono stadninę w Popielnie. W roku 1952 trafiła tam również grupka koników z Białowieży. W 1955 roku stadninę w Popielnie przejęła Polska Akademia Nauk, następnie podjęto przerwany eksperyment prof. Vetulaniego^[1][3]Ostatnio opublikowano inną wizję na genezę koników.Polski koń szlachetny półkrwi – populacja koni hodowanych w Polsce do jeździeckiego sportu wyczynowego, pochodząca od klaczy wielkopolskich, małopolskich i klaczy pochodzenia zagranicznego kojarzonych z ogierami wpisanymi do ksiąg stadnych zrzeszonych w Światowej Federacji Hodowli Koni Sportowych (WBFSH). Konie szlachetnej półkrwi są jednymi z najpopularniejszych w Polsce, użytkowanymi także w sporcie amatorskim i rekreacyjnym.^[1][2]
  Oznaczenie symboliczne rasy: "sp"W zapoczątkowaniu hodowli koni szlachetnej półkrwi znaczną rolę odegrała Stadnina koni w Nowielicach, gdzie w okresie powojennym hodowano konie oznaczane paleniem Gryfa Pomorskiego. Były to konie kalibrowe – masywne, z dużym udziałem krwi koni hanowerskich. Główną koncepcją hodowlaną było od początku wytworzenie konia sportowego. Klacze z gryfem kojarzono z ogierami wielkopolskimi, pełnej krwi angielskiej i angloarabskimi o tzw. sportowych rodowodach. W latach 70. włączono do hodowli ogiery importowane, m.in. hanowerskiej.